Նեոլիթյան Վեներաները: Неолитические Венеры.

Նախորդ գրառման մեջ արդեն նշել եմ, որ Չաթալ-Հույուքում կնոջ կարգավիճակը շատ բարձր էր: Կնոջ  պաշտամունքը նախապատմական հասարակություններում պայմանավորված է նախ կյանք տալու, ծնելու իր ունակությամբ. մի շնորհ, որը չունի տղամարդը: Ինչպես նաև տնտեսության մեջ իր անփոխարինելի դերով. բրիչային հողագործությունն ու խեցեգործությունն, ըստ ամենայնի, հայտնագործել ու զարգացրել են կանայք:

В предыдущей записи я уже отметила, что статус женщин в Чатал-Хююке был очень высоким, что было обусловлено прежде всего тем, что женщина, в отличие от мужчины, обладала способностью рожать, давать начало жизни.  А также имела огромную роль в экономических отношениях той эпохи: и мотыжное земледелие, и гончарное дело, по всей вероятности, изобрели и развили женщины.


Հնավայրի վերականգնված սենյակներից մեկը: Одна из реконструированных комнат поселения.



"Կինը կյանքի գլխավոր արտադրողն է` որպես հողագործ և տոհմի շարունակականությունն ապահովող, որպես երեխաների և տնային կենդանիների ստնտու մայր, որպես լիության և պտղաբերության խորհրդանիշ: Այս պատկերացումներից է սկիզբ առնում կրոնը, որը բառիս բուն իմաստով օրհնում է  կյանքի պահպանումն իր բոլոր արտահայտումների մեջ" (Էրիխ Ֆրոմմ): Այս նախապատմական կրոնի առանցքը պտղաբերությունը, ծնունդն ու ծնված էակին նեցուկ լինելն է. ծեսեր, որոնք վերաբերում են հենց կանանց:  Հետևաբար, թե˚ ծիսական արարողություններում, թե˚ պանթեոնում  գլխավոր դերն հատկացված էր  կնոջը:

"Она была главным производителем жизни - как земледелец и продолжатель рода, как мать-кормилица детей и домашних животных, как символ плодородия и изобилия.  Здесь берет свое начало религия, в прямом смысле слова благословляющая сохранение жизни во всех ее формах" (Эрих Фромм). Стержень этой религии - плодородие, жизнь и забота и потомстве: ритуалы, которые были органической частью жизни именно женщин. Следовательно, и в ритуальной жизни, и в пантеоне главная роль была отведена женщине.


Երեխաներին այս հնավայրում թաղում էին մոր, այլ ոչ թե հոր կողքին: Հայտնաբերված արձանիկների ճնշող մեծամասնությունը կանացի արձանիկներ են շատ յուրահատուկ գեղագիտական ոճով: Փորձեք պատկերացնել նախ ժամանակագրական այն հսկայական ճեղքվածքը, որ գոյություն ունի մեր և նրանց միջև, և հիշեք, որ այդ հասարակություններում մարդիկ երբեք մեր չափ կուշտ չեն եղել: Գեր կինն այս դարաշրջանում լիության, ապահովության և բարեկեցության խորհրդանիշ է: Այդ իսկ պատճառով նման արձանիկները տեղադրել են ամբարներում և պաշտամունքային հատուկ խորշերում:

Детей в этом поселении хоронили рядом с матерью, а не отцом. Ученые отмечают также преобладающее в разы количество женских фигурок и статуэток, в отличие от фигурок мужских. Статуэки и фигурки имеют свой неповторимый стиль. И эта оригинальность обусловлена не только огромным хронологическим разрывом, но  и тем обстоятельством, что общества тех времен - это общества, в которых человеку редко удавалось наесться вволю. Полная женщина была олицетворением  изобилия, достатка, надежности. Именно поэтому женские фигурки помещались в амбарах и в специальных культовых нишах.

   

Տիպաբանորեն այս արձանիկները պատկանում են պալեոլիթյան Վեներաների շարքին: Սրանք ի հայտ են գալիս վերին պալեոլիթում (35-12 հազար տարի առաջ): Ի դեպ, պալեոլիթյան Վեներաների մեջ ամենագեղեցիկը Վիլլենդորֆյան Վեներան է, որի հետաքրքիր ու գեղեցիկ ժամանակակաից տարբերակները կարող եք դիտել այստեղ: Չաթալ-Հույուքի արձանիկները պատրաստված են մարմարից, շագանակագույն և երկնագույն կրաքարից, բազալտից, ալեբաստրից, կավից: Որոշ արձանիկներ բավականին մեծ են, բայց մեծամասնությունը փոքր չափսեր ունի:

Типологически эти фигурки восходят к палеолитическим  "Венерам", которые появляются в эпоху верхнего палеолита (35-12 тысячелетий назад). Кстати, среди палеолитических Венер самой красивой является Венера Виллендорфская, современные и оригинальные версии которой можно увидеть здесь. Фигурки Чатал-Хююка изготовлены из мрамора, коричневого и голубого известняка, базальта, алебастра и глины. Некоторые статуи достигают 2 метровой высоты, но большинство статуэток довольны малы.



Հատկանաշական է, որ այս հնավայրում աստվածուհին երեք կերպարով է հանդես գալիս. երիտասարդ կին, երեխա (կամ ցուլ) ծննդաբերող կին և տարեց կին` երբեմն անգղների ուղեկցությամբ: Ծննդաբերող կնոջ կամ մայր-աստվածուհու արձանիկը պատկերում է գահի վրա նստած կնոջը, որը հենվում է երկու հովազների վրա (ըստ ամենայնի հովազները տոտեմի դեր են կատարել):

Богиня изображалась в трёх ипостасях — молодой женщины, матери, рожающей ребёнка (или быка), и старухи, иногда в сопровождении хищной птицы. Статуэтка рожающей женщины изображает женщину, которая сидит на троне, опираясь на леопардов, которрые, по всей вероятности, играли роль тотема.


Գիտնականները ենթադրում են, որ մահացած մարդկանց մարմինները միանգամից չեն թաղել, այլ թողել են բաց տարածքներում, ուր մարմինները հոշոտվել են անգղները: Եվ հետո միայն թաղել ոսկորները: Հնարավոր է, որ հենց սա է պատճառը, որ անգղները ասոցացվում էին մահվան հետ, և, միգուցե այս փաստն է բացատրում այս որմնանկարի իմաստը. անգղը որպես մահվան խորհրդանիշ, կինը` կյանքի պահապան: Կնոջ գրկում երեխան է, որին նա, կարծես թե,  փորձում է պաշտպանել երկու կողմից վրա տված անգղներից:

 Ученые предполагают, что тела умерших людей не хоронили сразу, а оставляли на возвышенностях, где те подвергались "налетам" грфов. Только после хоронили  кости. Возможно, именно поэтому грифы ассоциировались со смертью. Особенно наглядно это видно на этой фреске: грифы - символы смерти, женщина - хранитель жизни. В руках женщины ребенок, которого она пытается (?) защитить от нападающих с обеих сторон грифов.




Այս քաղաքակրթության կրոնական պատկերացումների մեջ կարևոր դեր է խաղում նաև ցուլը, բայց այդ մասին ավելի ուշ:

В религиозных представлениях этой цивилизации важную роль играл также бык, но об этом позже.

P.S. В "Анатомии человеческой деструктивности" Эриха Фромма есть интересные фрагменты о роли женщины в Чатал-Хююке.
Тем, кто заинтересовался этой темой, рекомендую также прочесть статью Марии Гимбутас о роли бычьей головы в символике плодородия.
Ну и Джеймса Меллаарта никто не отменял:)
Древнейшие цивилизации Ближнего Востока